O valor de andar a destempo

Sucedeu hai anos, ás sete ou sete e media dunha tarde, non sei de Noiteboa. Eran subsaharianos, polo aspecto e polo acento. Acababan de saír dun Gadis no que xa estaban a baixar a reixa. Preguntáronme se sabería dalgún supermercado aberto. A esas horas e neses días, e sobre todo en Lugo, máis doado sería facer abrollar auga mexándolle a un penedo no Mohave. Non llelo quixen aclarar e mandeinos avenida abaixo. Coidara ver algún aberto e confiei en que alí tiveran máis dó deles, que á fin e o cabo non pedían nada que non fora de lei darlles. Só trataban de manter unha rutina do máis común, como é entrar nun supermercado antes das nove da noite sen que te boten.

Antes, cando aínda había especiais de Martes y 13 a noite do 31 e eu era unha persoa moi diferente, non, pero desde entón, andado o tempo, para min a quincena final do mes de decembro rematou por ser a expresión non de présa leda coa que a xente aperta o paso rumbo a esa Cea, senón a de apuro daqueles subsaharianos, metidos nun rebumbio festivo no que todo o mundo semella baixo o efecto dalgún narcótico euforizante e no que a ninguén lle importa un carallo que quen chegou tarde ó reparto da farlopa quede sen festa.

Que esta lucidez é mala cousa se un non se pode exiliar en Marte mentres dure a charlotada ben o sabemos. Por preferir, preferiría a inconsciencia de quen che escolle un molete pouco cocido e che pregunta que tal as festas, e ti dislles que as túas comezan o 7 de xaneiro, e responden “Si, a min tampouco me gustan nada estes días” en ton de estar devecendo por se poñer inusualmente elegantes para meterlle o dente a un lacón. Iso é integración. Non dá lugar a ningunha incomodidade. Non hai conflito.

Cando está tan de actualidade a palabra democracia, reparo de novo no pouco democráticas que son as «ocasións especiais» se son multitudinarias: penalizan a carencia de fervor. Cando falta esa farlopa intanxible ou se ten a desgraza de ser sanote neste sentido, eu doulle un 11 nunha escala do 1 ó 10 a quen ten os collóns de ir facer a compra de Noiteboa a destempo.

25 diciembre, 20173 enero, 2018 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Para o que quedamos os de Humanidades

En J’ai vu tuer Ben Barka (de título castelán El asunto Ben Barka), filme francés do 2008, trátase o caso real do secuestro e asasinato do político norteafricano Mehdi Ben Barka, coa connivencia dos servizos secretos, na Francia dos anos 60. Ninguén diría que todo aconteceu como se conta lendo o argumento: Un ex-presidiario sempre metido en negocios turbios enreda a Marguerite Duras e a Georges Franju en tal conspiración, como guionista e director dun documental sobre a descolonización africana e latinoamericana. Titularíase “Basta!”, exhortación moi socorrida nos discursos de Fidel Castro daquela. O documental non chegará a realizarse porque é, para escándalo da escritora e do ditector, inocentes eles na lea, ficticio. Unha argallada para atraer a Ben Barka a Francia, onde non dispón de protección gobernamental, co gallo de ofrecerlle o papel de “asesor histórico” na produción. Se o queredes mirar, farásevos entretido, aínda que algo confuso na exposición da trama. En materia de adaptacións do caso, gustei moito máis da novela de Jean-Patrick Manchette L’Affaire N’Gustro. Penso que está descatalogada; eu atopei un exemplar velliño da edición de Laia do 75 na antiga NegraYCriminal barcelonesa, hai anos xa, titulada tal cal, El asunto N’Gustro. A tradución amosa un léxico «cheli» ben saboroso. Prefíroa porque o seu Xudas é un vinteaneiro de orixe pequenoburguesa, machista e violento e crápula, amigo de vestir coma un figurín e do hard bop, que tanto se arrima á extrema dereita por deleite como á extrema esquerda por comenencia, logrando ser aceptado en todos os bandos, desde a OAS Metropolitana ata o socialismo africano; entre a militancia universitaria feminina de esquerdas exerce, ademais, de sedutor. Na gravación magnetofónica que articula a novela, que el rexistra ó longo dunha noite coa intención nunca materializada de enviala á prensa logo de se ver enganado e perseguido, tira dunhas reflexións pseudopolíticas brutallanas e divertidísimas. O personaxe do filme carece desta gracia.

De Duras e de Franju, chámame a atención, deixando a un lado a súa estraña imprudencia (nunca queda explicado como é que ela, primeira contactada, que será a que convenza a Franju despois, coñeceu ó Xudas dos barrotes), por non dicir que me marabilla a utilidade que demostraron ter, sequera para semellante vileza. Quedou dito moitas veces, mais non por iso é menos certo: antes algúns artistas, imos dicir intelectuais, tiñan o seu peso no mundo. Agora, o seu prestixio quedou para dicir que si a todo con máis ou menos estilo, para prestarse a facer «obras comprometidas» con tal ou cal causa, algo que artisticamente adoita dar moi pobre resultado ou para escribir artigos a laiarse de que xa ningún Goberno inclúe un ministro poeta. Xa ninguén (n)os quere, nin para axudar a darlle pasaporte a un líder opositor dunha ditadura militar. Igual ca Henri Butron, o protagonista da novela, que gustaba dos «libros de verdade sobre cousas de verdade», é dicir, ensaios e manuais técnicos, a xente só quere xente de verdade para cousas de verdade. 

Aquí abriríase oco para outra reflexión; a da necesidade de «reconversión» do artista para adquirir utilidade social. Caso de que desexe adquirila. Porque existe a opción, ademais da de morrer, de exercer, se é que pode, de formiga nos pantalóns da sociedade. É perigosa, non imos negalo tampouco: podería acabar o artista, se se descoida, sendo un Xudas dos barrotes noutro sentido. É dicir, reconvertido. Para iso, en esencia, quedamos os de Humanidades.

18 diciembre, 201718 diciembre, 2017 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Os avós que non eran republicanos

Leo críticas ó aparato mediático do independentismo catalán actual por retratar unha das súas figuras, Marta Rovira, omitindo o dato, entendo que para eles decisivo,  de que tivo un avó franquista. Ignoro se foi certo ou un bulo máis. As críticas son insidiosas, como o son as que chegan en sentido contrario referíndose ós acordos do ano 78 e demais. E o que tamén teñen ambas en común, por enriba de todo, é, a ollos medianamente racionais, a súa consistencia de fume.

A herdanza familiar, sexa en sentido biolóxico ou só ideolóxico, é a homeopatía da política. Unha enorme mentira que serve para converter o pasado nunha arma: a da deshonra. Hoxe descártase sen argumentar máis a idea de que un individuo poida ser indiferente ós vínculos familiares, como noutro tempo non se cría que a vella rosmona da choupana no medio do monte, que para todos os da aldea era unha bruxa, non fóra máis ca unha menciñeira de carácter pouco apracible. A familia é, e sempre foi, o meirande dos Estados.

O problema do asunto de Marta Rovira é o de tantas novelas que se escribiron aquí sobre o tema da Guerra Civil e posguerra, nas que os avós de todos eran republicanos. A servidume da herdanza familiar é ocultar o avó franquista no faiado. Porque os houbo na vida real, e foron moitos. Diría eu que os máis. O único que gañaron foi a guerra.

Está de moda lembrar a conveniencia de non esquecer o pasado. Sospeito que isto, que se enunciou nun contexto moi determinado, se interpreta en sentido absoluto. Eu, polo menos, teño moitas lembranzas que preferiría esquecer e que ningún beneficio me van traer coa súa presencia na miña memoria. Moitas veces, o pasado pode matarte ós poucos desde dentro. Así que as escollas son dúas: ou o deixas atrás (se podes) ou, polo menos, o enfrontas tal e como foi. Hai crimes terribles e ben verdadeiros, e ter un avó franquista non é un.

11 diciembre, 2017 by Gerardo Vidal Deja un comentario

O borracho diante do televisor

Non sei canto hai que non asino unha petición para calquera causa, polo común nobre. Tampouco me uno á promoción de hashtags contra a violencia de xénero, a falta de caridade cara os refuxiados de guerra ou cousas polo estilo. Non é que considere inxustificadas esas demandas, ó contrario: basicamente, os seus promotores demandan a fin dun acto de violencia. A violencia resulta ben atractiva na arte e mesmo no estudo da Historia, mentres que na vida real debe ser algo a reducir ata o mínimo posible.

Reducir, porque erradicala véxoo tarefa imposible. No espectáculo deportivo sucede ás veces que un borrachuzo deixa caer unha botella de whisky desde o segundo anfiteatro dun estadio. Non é para tomalo a risa: un obxecto de vidro groso en caída desde varios metros pode rematar en traumatismo cranioencefálico de quen nada fixo para o merecer. Decontado, os locutores que cubren o partido dan en recriminarlle a tolemia ó «cafre» (chámanlles moito así, penso que sen caer na conta da connotación racista da palabra) cunha insistencia que se adiviña finxida, por esixencias das circunstancias; os presidentes dos clubs que se enfrontaron secundarán a condena no pospartido con expresión adusta e ollada no micrófono. Daquela, eu imaxino ó borrachuzo no día seguinte á lascada, resacoso no seu sofá, mirando todo aquilo no televisor coa casa fedendo aínda ó seu vómito de churrasco. Dubido que sexa quen de se conmover polo que se lle está dicindo, e non porque sexa un desalmado, senón porque dubido que sexa quen de lembrar a metade da súa noite anterior. Mandalo a un curso para que aprenda os estragos que fai o alcol no corpo e sobre todo na cabeza, por moito que se diga, é moi útil para xerar emprego no gremio dos terapeutas, para pouco máis. Se o quere volver facer, e o normal é que acabe por querer, dun xeito ou doutro, faráo. O legalmente punible do seu acto é a medida disuasoria máis efectiva (e con todo imperfecta) para que o pense ben á vista da vindeira rolda de chupitos.

A violencia, coma a morte mailos outros impulsos primordiais (do amor ó sexo pasando polo odio) é o único que podemos dar por inmorredoiro no tempo que dure a raza humana. Comecei a escribir coa idea de falar da reticencia persistente en boa parte do chamado sistema literario galego a tocar o tema da violencia explicitamente, mais deixámolo para outra volta, por non meter máis a vaca no millo.

4 diciembre, 20173 enero, 2018 by Gerardo Vidal Deja un comentario