Senectude anticipada

(Publicado en Letraenobras.com o 26 de novembro de 2012)

Ás veces, topo con rapazolos de 10 ou 14 anos que me chaman señor. Xa sei, é aí onde un comeza a decatarse de que pasou dos trinta e lle principia a branquear o cabelo e tataratá… Pero non. Aparte de ter eu, de feito, as sens e a barba algo brancas, e de que se trabucan ó coidar (se o coidan) que hai algo de cabaleiro en min, refírome a que semellan ver nun un individuo perigosamente próximo ó estado adulto pasivo. E é certo: en moitos aspectos, compórtome coma un vello. Vida social máis ben escasa, actividade diaria non moi movida, rutina, demasiado tempo para segundo que cousas… Cando me cruzo, camiño do supermercado ou da libreiría de prensa cun supervivente da emigración a Alemaña de aspecto septuaxenario e ollar canso, dese de ter visto moitas na vida, teño a impresión de que me observa con certa complicidade: como se observa a un igual. Se non coñecestes experiencia similar, aclárovos que, polo menos no meu pelexo, resulta desacougante. E estraña, coma o aspecto exterior de Manuel Rivas cos anos.

E, con todo, sendo un mozo vello como son, hai mozos que, malia vivir en aparencia coma mozos, veñen sendo ben máis vellos cá min.

Teño lido nalgures un relato no que un famoso e veterano novelista asistía a unha reunión con outros, máis novos e menos famosos, dun xeito moi orixinal: enviando outra persoa disfrazada del, mentres seguía toda a acción en segundo plano, disfrazado á súa vez. Ó final da reunión, o falso novelista convidaba ós mozos a uns grolos no bar de alí a carón. Case todos saían ó seu rabo enfervorizados, sen pensalo medio segundo. Todos agás un, se non lembro mal: o máis perspicaz, que xa antes se decatara da impostura.

Por que conto isto? Porque moitos escritores novos en idade en galego lémbranme a eses mozos. Escriben con coidado, teñen o dicionario e o manual ben aprendidos, anos de universidade e se cadra anos entre Londres e Nova York para saber escribir algo que amose que viron mundo… E fano, si. Mais, e velaí a cuestión, acho que a forza da xuventude non guía a súa man. A imitación é o motor de moitos escritores, sempre o foi. Semella razoable. A min, en troques, antóllaseme precipitado. Eses mozos están a pegarse un tiro no propio pé. O paso da mocidade á madurez dun escritor adoita implicar que gañe en aspectos coma o técnico, pero perda de xeito irreversible noutros, coma en ousadía e imaxinación. Grande perda para desexar que suceda tan axiña.

Para membros de xurados e críticos varios, tal “precocidade” é un “prodixio” e “motivo de festa” para a cultura galega. Para min, é apagar unha chama excepcional cunha presada de cinza. A xuventude, entendo, é para expresar outras cousas. Outras emocións, outras percepcións. E para facer o contrario do que esta xente fai: para non prestar atención cando te avisan de que volvas á casa antes das once.

27 agosto, 201827 agosto, 2018 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Nin do xugo, nin do pozo

Di Guille Milkyway, o cantante, que lle encanta meterse en leas. Tamén di que un dos seus defectos é non saber falar máis ca de si mesmo. Isto último non é precisamente novo. Leo a diario, sobre todo nas seccións de opinión de todo tipo, a moita xente que só sabe falar de si mesma. A diferencia deste home, estoutra xente ben evita a sinceridade ou ben non é consciente de estar a facelo; polo contrario, limítase a darlle a eses monólogos egocéntricos aspecto de reflexións sobre o tránsito vital, as relacións humanas e a profundidade das anécdotas de aeroporto. Con toda a afouteza que implica a confesión de Milkyway, tamén hai que reparar na habilidade (que tampouco chamarei arte, pero recoñézaselle a dificultade) destes falsos omniscientes, pois a súa verdadeira intención non adoita ser captada polos seus lectores.

O gusto polos enredos penso eu que nunca ben ponderado foi. Ostenta unha mala reputación non de todo xustificada. É certo que moitos enredos non son, tanto para a persoa coma para a sociedade coma para o mundo, máis ca unha presa de cinza no lume. Este ano fan 25 da saída de Boys and Girls, aquela canción de Blur que falaba das hordas de ingleses amorais que caían sobre Magaluf e arredores cada verán. Daquela non había balconing nin esas cousas, pero viña sendo o mesmo. O seu compositor, Damon Albarn, observaba sen paixón o tema da canción no mesmo momento; uns anos despois, admitía que lle provocaba unha mestura de atracción e repulsión. Tanto tería que Albarn tivera estado nesa grea (se é que non estivo) e pensado como eles pensaban. Da súa actividade, como moito, tería aprendido que non todas as enfermidades de transmisión sexuais deixan sinal externo. Polo demais, se o fora antes, seguiría sendo un idiota.

Estes enredos adoitan ser os favoritos da xente. Aqueloutros dos que se pode aprender algo ou tirar un proveito semellan resultarlle menos atractivos, non sei se porque, en bastantes casos, conlevan meirande penalización, social ou outra. Atribúeselle, penso, a Alfonso Guerra aquela frase sonada de «El que se mueva no sale en la foto», e tal sucede con moita frecuencia. Existe na sociedade e no individuo unha falta terrible de tolerancia ó acto de se meter en enredos. Concede o perdón por moitas cousas imperdoables, pero por isto non. Cando, para min, meterse en certos enredos non é nin sequera algo que requira unha petición de perdón. Falo de facer o que un considera correcto, que non sempre é o máis práctico, nin axeitado, nin delicado.

E falo de facelo sen «aceptar as consecuencias». Creo que abonda desa imposición indiscrimada: abonda de deixar a quen ten o valor de ir de fronte ós pés dos cabalos, como di esa expresión castelá anatomicamente inexacta. Trátese de dereitos laborais, de criterios literario-editoriais erróneos ou dun abuso máis evidente ou menos evidente, ninguén está libre de que un día, ou lle toque o xugo, ou lle toque o pozo. Os ingleses de Magaluf guíanse polo rauto, coma o animal; o ser humano non balconeiro debera dar algo máis de nivel en todos os sentidos.

20 agosto, 201820 agosto, 2018 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Os mil Pedros Feijoos

Pedro Feijoo proclámase «farto de levar paus por aportar ducias de milleiros de lectores á literatura galega». A frase é o titular dunha entrevista que non tiven ocasión de ler enteira, mais o contexto semella evidente. Parecendo como parece persoa máis ben afable, é difícil que o ton xeral da conversa sexa ese. Se cadra, nun acto do máis natural (que ademais pode el permitirse sen ser, a diferenza doutros, cualificado de resentido), pretendeu deixar claro que unha cousa é termar da diana co brazo estalicado a un lado do corpo e outra situala con gusto no medio do peito propio.

O que non me explico é a orixe deses paus ós que se refire. Á súa obra non lle coñezo máis ca loas, aínda que pode ser que non estea eu dabondo conectado ós medios que falen da literatura galega coma algo máis ca nomes escritos en páxinas amarelecidas, que non deben ser moitos. E, sen ser os paus tan mala cousa, e dígoo pensando en algo moitísimo peor cá dor, como é a indiferenza, se algún levou, sospeito que era un pau non dirixido á persoa, senón ó fenómeno.

Non sei vós, eu nada teño contra a obra de Pedro Feijoo, todo o contrario. No seu momento, presentou unha sorte de manifesto a prol do folletín (sen ton pexorativo: fálase de literatura popular) como necesidade neste chamémoslle sistema literario e eu aprobei tal iniciativa, como o sigo a facer, de palabra e de obra. A cuestión está na medida. Se unha persoa pasou do hábito de tomar unha copa de albariño á cea a inzar o seu organismo de alcol coma o fígado dunha vaca inza de cobre, é difícil saber se o motor é a demanda ou é a oferta: se foi a necesidade a que reclamou a botella ou foi a botella a que creou a necesidade. De igual maneira, non sabemos se aquí existen demasiados escritores (barra as, por se non se sobrentendera) a devecer por ingresar no top 3 das listas de vendas e das de recomendacións no ensino de xeito simultáneo, ou ben é que ás editoras e ós xurados de premios literarios de aquí lles falta tanta ansia coma temor lles sobra a apostar por nada non susceptible de acadar os andeis de El Corte Inglés, máis alá dun cupo reducido de narrativa e sobre todo poesía por razón de estética, por así dicir, e non sei se de consciencia.

Non hai mal ningún no que ofrece Pedro Feijoo. A besta ben pode con un Pedro Feijoo, e está moi ben que suba nela. O que, máis tarde ou máis cedo, a vai facer afociñar, é que todos na vila queiran ser Pedro Feijoo. Que se lle suban ó lombo mil Pedros Feijoos, pouco antes de que se sinta o seu espiñazo a crebar.

13 agosto, 201813 agosto, 2018 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Vida de área de servizo

A fascinación por iconas da cultura popular pode parecer algo simplemente lúdico, para cando todo o Importante queda resolto. É unha impresión enganosa. Por exemplo, a industria automobilística estadounidense tería moito que lle agradecer durante décadas á aura máxica (mítica, como tanta xente gusta de chamar a tantas cousas, sexan míticas ou non) que moitos lle levan atopado á Route 66, que é unha estrada vella que atravesa un 70 ou 80 por cen de terra con area e chumbeiras nun percorrido de moitas horas e días. Non importa ese asfalto gretado, nin a monotonía do ermo. Importa todo o demais.

Non é unha mala vida, se se coñece punto de partida e destino e se é consciente de ter que facer o camiño inverso. Iso, a unha banda do parabrisas. Eu estou pensando no que pasa á outra: en facer vida nunha área de servizo, que seguramente sexa moito máis esforzado, pois, se ben é común a obriga á fugacidade da visita, o condutor sempre poderá escoller cara onde ir e cando ir, mentres que quen serve tortilla nunha barra ou gasolina ó pé do surtidor está atado a ese lugar e ás súas rutinas.

Penso en todo isto porque, de maneira non literal, fago vida de área de servizo. A xente pasa pola miña vida, fica un pouco, dáme un pouco de si mesma como eu lle dou un pouco de min mesmo, despois é presa do fastío, ou da decepción, ou da impaciencia por se botar de novo á estrada, que sei eu, e marcha. Sei que todos marcharán. Co tempo, aprendín a asimilar ese final, e procuro aproveitar ata onde poida a compaña, e logro que non me desguste demasiado o efémero desta e o repentino da súa desaparición.

Non acho que ser testemuña permanente deste tránsito de almas sexa unha penitencia. De feito, é razoable crer que todo humano, a xeito de aprendizaxe no uso de dous sentidos esenciais coma a vista e o oído, debera facelo polo menos durante unha parte grande da súa existencia. Agora ben, sempre pode volverse algo pesado. Para remedialo, está o que non é asfalto nin terra. Un engano inocuo e gratificante, coma (veñen de lembrarmo neste preciso momento) os carteis coloridos de xeados que se vían antes nos bares á beira das estradas.

7 agosto, 20187 agosto, 2018 by Gerardo Vidal Deja un comentario