Cando non arderon os contedores

De Pablo Hasél veño de reparar nun detalle que me pasara desapercibido: ese seu apelido artístico, que era o nome dun rexicida de conto árabe, seica leva til no e. Sabía da existencia do home hai anos, por mor das súas agarradas con case todo o mundo e non pola súa música, que ignoro por completo. El chámalle «arte revolucionario», entendendo revolucionario como activista ou militante, cando son termos para min incompatibles. O caso é que eu sempre o dixera mal: «Ghásel». É un detalle importante, nun mundo no que aínda non sabemos ben se se di «bíden» ou «baiden» e temos a certeza de que os nomes cataláns Artur ou Roger non se pronuncian como teñen por costume facelo nos medios de comunicación, Ártur e Róller, nin que foran de Baltimore. Das persoas, unha das primeiras cousas que se deben coñecer é a pronunciación certa dos seus nomes.

A Hasél condenouno un tribunal por ser un artista de pésimo gusto. Polo que se ve, é a versión rapeira do Javier Krahe do Cristo cociñado. Un exemplo entre moitos. Supoñen os autores da condena a Hasél que o seu fraseo pode producir greas de perturbados portadores de fachos dispostos á queima do Rei ou Rei Emérito de España (creo que foi ó Rei a quen inxuriou; se non é, que me podo confundir, pois o fulano ofendeu, ameazou de morte ou bateulle ás tres cuartas partes da humanidade, léase aquí a persoa inxuriada) como supoñían os da de Krahe que se cadra Xesús de Nazaret podía perder prestixio como mártir a ollos do colectivo nacional de beatas unha vez escoitaran a explicación de tan horrorosa receita. Eu que sei. Supoño que debe ser esta a idea. Unha argallada todo. Un despropósito.

Vendo as noticias do rebumbio que se armou non ben o mandaron para o caldeiro, caio na conta doutra diferencia. Oíndo breves entrevistas a algunha xente moza, non sei se participantes directos no intercambio de estopa cos mossos ou só simpatizantes dos participantes, deducín que elevaran a Hasél a santo patrón das inxustizas que afirmaban padecer, mesmo da súa precariedade económica, non sei en base a que razoamento. No que caín na conta é en que neste país fixáronse hai moito tempo uns topes de cotización mínimos para ter dereito ó cobro dunha pensión de xubilación que obrigarán a esa xente moza a traballar ata os noventa anos ou arredores. En que pides vez para o especialista e che dan para dentro de tres meses ou un ano, e en que saes do hospital aínda sangrando polas feridas. En que as empresas de telecomunicacións e enerxía e os bancos teñen carta branca para poñer os prezos que teñan a ben poñer e cobrar do xeito en que teñan a ben cobrar. En que hai trinta anos se ofertaban empregos a 800€ ó mes para titulados sen inglés nin outros coñecementos alleos á súa profesión, e que hoxe se ofertan empregos para titulados coa esixencia de coñecementos de inglés e case todo ídem alleo á súa profesión imaxinable e varios anos de experiencia a 850€ ó mes. En que, nunha entrevista de orientación laboral ou nun curso do paro, é o máis normal do mundo que o orientador ou o formador recomenden tirar un billete a Berlín, Londres ou Nova York. En fin. Caín na conta de todo isto e pregunteime como fora que non arderan contedores cando tal comezara a suceder, nin cando segue a suceder, e estou case seguro de que non arderán cando suceda mañá.

Hai unha escena no filme Harry Brown na que Michael Caine, que fai do xusticeiro xubilado do mesmo nome, se ve no medio dunha algarada causada por unha redada da policía londinense nun barrio de mala morte: chuvia de croios e tixolos contra os antidisturbios. Entón compara o que el, que fora militar de elite do exército británico, vivira no Ulster no tempo dos eufemísticamente chamados «Conflictos». Reflexiona: daquela polo menos, os rioters loitaban a prol dunha causa, mentres que os rapazolos canis dos projects só o fan por matar o tempo. Sospeito que tal se podería aplicar a non poucos dos manifestantes/saqueadores destes días. Que non saberán moi ben quen é o seu suposto santo patrón Hasél, nin o que de certo representan os seus actos nin os de quen o meteu preso. Que, como dixo Harry Brown, «to them out there, it’s just entertainment».

22 febrero, 202122 febrero, 2021 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Xa non son os 80 (ou son)

Nunha escena de Badlands, de Terrence Malick, Martin Sheen confesa un asasinato a un micrófono conectado a un fonógrafo. Está nunha desas cabinas que hai ou había antes en certos lugares públicos alá polos USA, nas que un metía 50 centavos ou así e rexistraba o que lle petaba nun pequeno disco de vinilo. Habería quen o usaría para felicitar un aniversario, a xeito de tarxeta de contido máis ou menos sensibleiro en formato sonoro. El úsao para confesar unha morte. A escena está moi ben interpretada e é cento por cento crible, porque o seu ar desnortado resulta real. Deixa caer as (poucas) palabras entre silencios dubidosos, a formar un discurso nada afectado, cun apuro que interpreto motivado non tanto pola sensación de culpabilidade, que se cadra tamén, coma pola de ridículo. Nunca vin ninguén que non estivera actuando a confesar un crime, mais coido que se o tivera visto, amosaría un comportamento non moi diferente daquel. No cinema actual ocorre que se lle pide ós actores que falen coma a xente «normal», a diferencia do habitual nos clásicos, que procedían desde a base de que o cinema non é necesariamente (ou case nunca) fiel á realidade, de xeito que ofrecían unha variedade considerable na entoación e unha dicción case perfecta; os máis dos actuais piden un café e o matrimonio do mesmo xeito e hai que se esforzar para captar algo do que murmuran. Os xuízos boomer adoitan ser certeiros, por desgracia.

Lembraba onte a escritora Leila Guerriero na radio que en Der Himmel über Berlin (O ceo sobre Berlín), de Wim Wenders, uns anxos escoitan as lamentacións de varios humanos. Atopa ela aquela época, os 80, tan dura e caótica, propicia para o pesimismo e a melancolía. Sinala o contraste co presente pandémico, acaso non mellor, no que tanta xente só parece centrada en todo aspecto positivo que poida atopar, coma os que se animan coa posibilidade para eles moi sólida da destrución do sistema capitalista que esta calamidade global viría traer ou os que agoiran, sen xustificación alén de comparacións con posguerras moi distantes en todos os sentidos, anos de felicidade despois da desfeita. Moi aguda a escritora. Tamén eu vexo tal: esa «pel branda», nas súas palabras, de moitos humanos non escoitados por anxos, que saibamos. Coma se sentir pesar, se aborrecer o aborrecible, se admitir que hai cousas que rompen sen arranxo, digo eu, estivera fóra de lugar e de toda lóxica e o contrario non.

Xa non estamos nos 80, non. E así e todo penso que mesmo daquela e moito antes sucedía o que sucede hoxe, que se esixen reaccións e capacidades antinaturais fronte a toda dificultade ou adversidade, talvez porque a pel é branda de máis para aturar o golpe que a lei natural ou o destino ha de dar. Coma pretender que Martin Sheen gravase a súa confesión en forma de soneto. Porque todo é xa, como se di en ocasións, unha fuxida cara adiante e a crenza é que quen folga un chisco está morto.

15 febrero, 202115 febrero, 2021 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Guerreiros sen espadas

Carlos Giménez, o debuxante, foi o que se chama un fillo da posguerra. Nunha entrevista, conta que no fogar de Auxilio Social no que estivo internado mentres súa nai o estaba nun sanatorio (era orfo de pai), os nenos adoitaban apostar a comida a ver quen tiña máis «bichos», e outras historias de maltrato e miseria que, supoño, non diferirán das que moitos outros da súa xeración e circunstancias poderían contar. A diferencia é que el tivo, se cadra, máis dificultades porque non quería ser funcionario ou electricista, senón debuxar o que hoxe chaman novela gráfica, e unha novela gráfica non demasiado lúdica, por enriba. Teño dito que non me acaba de encher o ollo a arte militante e así é, e con todo recoñezo que o camiño que el tomou, por moita sorte coa que finalmente acabou topando, é de valentes.

Sabe tamén Giménez moito das falcatruadas da censura franquista. A que coñeceu cebábase en especial no humorístico (significativo) e no violento, seica. Daban instrucións para que nos tebeos do Oeste non morrera ninguén; só lembro algo dese xénero nesa época no que tal sucedera, e non era un cómic, senón un filme de Amando De Ossorio. Seica o daquela Ministro Fraga Iribarne andaba moi teimudo coa prohibición da representación das armas, ata o punto de que a capa dun número de El Guerrero del antifaz consistía nun fato de guerreiros con expresión de ardentía correndo cos puños en alto nos que, por congruencia, debera haber espadas e foran suprimidas. Nin Fraga nin os censores se decatarían, deduzo, mais estaban a facer arte tamén deste xeito, pois qué e o absurdo, máis ca arte?

Moitos días me ocorre que me ergo sen saber que día é, se luns, se xoves, se domingo. Cada vez é máis complicado sabelo: todo semella volver ó que era onte. Sesenta ou setenta anos despois, temos que andar pola rúa con tento de non ir dar co mesmo can con distinto colar, non vaia trabar. A humanidade, a parte dela que demanda safe zones nas universidades e bloquea e «reporta» nas redes, cando menos, está nesa fase na que nunca olla para o cadáver que furou a tiros por non ver as súas propias balas. A figura do xusticeiro parécelles retrógrada e censurable, e ó tempo están pedindo leña contra quen se lles faga retrógrado, quere dicirse, están a clamar por un xusticeiro. A mesma violencia que demandan é a que non queren ver en novelas, nin en campañas publicitarias, nin mesmo en tuits, ben por atopala ofensiva, ben incitadora á violencia física, ben por ambas. Son coma os espectadores de filmes de terror doutro tempo, aqueles que acudían á estrea de canto lles impediría erguerse para mexar de madrugada sen prender a luz.

8 febrero, 2021 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Os verdadeiramente fortes

Foto: Arthur Halucha

Mirando o outro día Al Este del Edén, dei en cavilar no que puidera ter sido a carreira de James Dean de non se ter esnafrado no seu Porsche Spider (Dean, por certo, facía cos coches coma tantos mozos de hoxe: aquel comprárao coma «vehículo temporal», mentres non saía ó mercado o modelo que de certo lle prestaba). Había quen non lle vía futuro porque, a diferencia do seu ídolo Marlon Brando, que tiña nocións profundas de arte dramática, Dean actuaba en base ós seus impulsos. Se cadra dicían ben. Para o momento da súa morte, xa quedara pechado na gaiola do estereotipo de rapaz atormentado e solitario. Dubido que dera ben noutro tipo de papel, ou que a xente o atopara crible. Non sería raro que tivera acabado, coma outros máis prometedores cá el, facendo serie B para os cines ó aire libre.

Nisto, lembrei unha frase atribuída a el: «Os amables son os verdadeiramente fortes». Coincido. Máis nun mundo no que, canto máis amable é un dos interlocutores dunha conversa ou negociación, máis se reafirma o outro na súa postura, máis agresivo vira na negociación. Ser decidido, de «forte carácter» é a cousa máis doada do mundo. Cinguirse á xentileza, unha heroicidade. O decidido é recompensado, as portas ábrenselle, os demais confían nel e, facendo o chiste cos lugares común dos filmes do Oeste, acaba levando a moza, os cabalos e os dólares. O amable, o que non berra, senón que escoita paciente e conciliador, ve a súa voz afogada no boureo, e a súa persoa é considerada incapaz de facer o que hai que facer, e a moza olla como lle quitan os cabalos desde os brazos do que tamén recibiu os dólares.

(Existe unha clase de amable que si logra apoio social e prestixio, é certo. Os amables que nunca falan mal de ninguén. Os que, falando as verdades, e malia aparentaren o contrario, nunca se meten en nada. Os que procuran estar a ben con todos. Eses son os que menos me interesan. Non se pode carecer de inimigos ou detractores agás se se é unha nulidade: os acríticos son os únicos que nunca causan unha contrariedade co seu xuízo.)

A palabra admiración sempre me pareceu excesiva, pero coido que os amables que pagan a pena, os que din o que haxa que dicir sen golpes de xenio nin teatro nin asoballar son dignos de gabanza. Aparte de se manteren fieis á súa idea sabendo que non teñen futuro, e a diferencia de Dean, van contra os impulsos: os da tribo e se cadra tamén os propios.

1 febrero, 20211 febrero, 2021 by Gerardo Vidal Deja un comentario