noviembre 2020 – A PEQUENA NOVELA GALEGA

Diego e máis Alberto

Coincídeme ler, na mesma semana da morte de Maradona, sobre certo escritor que seica escribía con veleno. Diego Armando Maradona era arxentino, Alberto Hidalgo, peruano. Un era practicamente iletrado; o outro, mesmo cando lle botaba cianuro á estilográfica, lido e de verbo preciso. Un dáballe tanto á bola coma á cocaína; o outro, estopa a moitos que hoxe son nomes habituais na lingua dos moi profundos a marcar territorio e dos nada profundos á procura de falsa reputación, e a tantos outros esquecidos por saber ó papel amarelecido. Un é hoxe quen de facer quedar nun funeral homes de fumar negro e nunca vestir unha camisa rosada coma adolescentes histéricas á porta do hotel do seu ídolo e guía vital, cantor melódico ou (t)rapeiro malandro, segundo se dea a tendencia; ó outro sospeito que case ninguén o lembre hoxe, e eu, sen ser representativo de nada, é a primeira vez que sei del. E, con todo, os dous teñen en común que, a ollos de moitos ou de poucos, a súa persoa impide recoñecer o seu talento.

Deixarei aparte o tema do futbolista. De Hidalgo díxose que era un escritor «interesante». O adxectivo é de significado sempre incerto, mais entenderemos que aquí se quere dicir estimable. Era, pois, un escritor estimable, ó que «a súa acedume lle negou o lugar que debera ter na Historia». É algo completamente irracional denegar algo a alguén que podería ser digno e facer un uso proveitoso dese algo porque ese alguén non che entre polo ollo dereito. Se ben é desculpable, tal vez, nas noites de bochorno e copas e rituais de apareamento, esta pulsión resulta ben pueril nun terreo como é o literario, penso. Se eu tivera que xulgar a cada escritor con obra da que gusto máis ou menos, non lería máis que A Biblia e o Lazarillo de Tormes, por ignorancia das identidades, e polo tanto dos defectos, xa non digamos dos pecados. A acedume, a palabra aguzada, a amargura, son tan indicativas da valía dun escritor ou de calquera outro profesional coma a frecuencia coa que se afeita ou a intensidade do seu período.

Lin hai pouco que, nesta era das redes asociais, a obriga é agradar. Eu coido que sempre foi así. Sempre foi necesario para a consecución dun obxectivo, grande ou pequeno, caer en gracia. Do contrario, as portas fican pechadas a nada que chega quen si cae. Velaí unha explicación da certa adoración que tantos sufridores de hora extra sen pagar lle profesan ós millonarios: un millonario non ten a obriga de entrar nesa roda sadomasoquista da sedución para conseguir o que quere. O ideal inconsciente de tanta xente moi social é deixar de ser un ser social.

30 noviembre, 2020 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Nenos e gatiños

Opina Manuel Loureiro, nunha entrevista con Jaureguizar, que nunha novela, igual que outros din do cinema, o que nunca se debe facer é matar un neno ou un gatiño. Resume moi ben o que debe ser o seu concepto de literatura. É autor de certo éxito de vendas; nunca un seu libro terá unha capa digna da mesa do café de alguén sofisticado nivel Taschen. A xente parece gustar do que escribe. Se cadra leva razón, e nas novelas nunca se deben matar nenos nin gatiños, que son as estrelas dos vídeos cuquis da internet, dos que eu gusto ben máis do que confeso. Vivimos nun mundo de humanos de chencha tan saturada ó cabo do día que chegan á casa e só queren mirar nenos e gatiños a brincar.

Noutro diario, hai pouco, lin por enriba unha reportaxe sobre unha muller non sei se angolana ou do Cabo Verde, africana de fala portuguesa en todo caso, que saíra dun matrimonio traumático e agora seica era moi feliz e emprendedora. Del, dicir, ben pouco se dicía. Que seica ó comezo era «guapo e valente» pero, unha vez se trasladaran a Portugal, virara nun borracho insoportable. A reportaxe centrábase na muller, perdendo así todo interese para min, pois concordo en que a xente feliz non ten historia (quen o dixo?). E mentres, como me pasa invariablemente con este tipo de asuntos, eu preguntábame por el. Por que cambiara? Que lle sucedera? Que vida levara? Que lle fixeran? Ningunha resposta se me daba. Era un fulano que pasara por alí. Era así porque lle deu por aí, semellaba suxerirse. Non sei se vos decatades de por que por aquí a novela negra (e digo NEGRA) non é motivo de ringleiras nas librarías. Afondar na vida deste home, do vilán desta historia, que tamén ten unha que sería de seguro ben interesante, sería matar un neno ou un gatiño.

Nunca dei creto ó que para min é pose, a desa xente que afirma atopar o goce no deprimente, no retorto, no labiríntico, todo iso ós meus ollos, naturalmente, estímulo anímico apaixoante ós deles. É imposible que só gusten do Roxy Music de Eno e non aprecien o ben que soa Ferry, que de Kitano só gusten de Dolls e non lles preste Violent Cop ou mesmo Humor amarillo, que de Alain Delon só gusten de Rocco e os seus irmáns e non o pasen ben cos seus filmes de acción de videoclub dos 80, que só lean a Chimamanda Ngozi Adichie e non lles salve o día calquera noveliña sen pretensión de inmortalidade da Série Noire de Gallimard ou as paiasadas superficiais en aparencia de Richard Brautigan. É inconcibible apedrar dese xeito a vida. Agora, iso si: mesmo nas segundas opcións das comparacións que acabo de ofertar se mata un neno ou un gatiño (é un falar). Por moi ben que a Loureiro lle vaia sen facelo, ó final, o que máis se lembra, o que queda, inclúe esa molestia para traballadores estresados ó cabo da xornada laboral.

23 noviembre, 202024 noviembre, 2020 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Un domingo calquera

Domingo. É palabra orientativa máis nada, polo menos no meu caso. Xa antes, os días non se diferenciaban demasiado uns doutros, e agora son apenas cifras no calendario. Din uns poucos que da pandemia sairá o capitalismo fortalecido. É moi probable, dado que un dos efectos dunha e doutro son as ringleiras. En case calquera sitio. A case calquera hora. Para case todo. Mesmo, e isto lembra a sucesos doutro tempo que os da miña xeración nunca viron, para comprar un pouco pan. Como digo, é domingo, bastante cedo, e con todo xa están catro ou cinco á porta. Eu veño de chegar. Como sempre fun un pésimo capitalista, a miña tendencia é á destrución, neste sentido: á supresión da ringleira. Indico ó primeiro, un home tirando a vello con lentes afumados e ar de secar as prantas nas macetas coa súa soa presencia, por deprimente, que no interior do local hai dous clientes e o cartel pegado no vidro especifica que poden estar ata catro (co número marcado en fosforescente) ó tempo. Fágolle un aceno cortés, nada imperativo, para que pase e amoso catro dedos da man. O home revólvese un tanto, coma se eu o estivera a empurrar fisicamente cara dentro. «Un momento, por favor! Un momento!» Parece desesperado. Case angustiado. O resto de integrantes da ringleira non me miran de fronte; aquí, quere dicir que censuran o meu comportamento. Nacín para fins antagónicos en aparencia, como son atentar contra o capitalismo e para ser terratenente cabrón dos spaguetti western baratos.

Sigo camiño. Vou á libraría de prensa polo xornal. Outra ringleira, máis ou menos igual de numerosa cá anterior. Vindo, pasei por diante de ringleiras diante doutras panaderías, doutras librarías, de farmacias. A idea de que podemos chegar á terceira semana de decembro, con mediodías de cinco graos sobre cero e vento e chuvia, nesta mesma situación é leña para o forno que tanto coce as miñas depresións coma os meus impulsos homicidas. As ringleiras case sempre son, máis ca iso, un fato de xente arredor dunha porta; cando están quietos, poderían confundirse cos zombis de Romero se non media un estímulo. Esta libraría é tamén despacho de loterías do Estado. No mostrador en forma de L imprimen boletos no lado vertical e venden o xornal e as lambetadas no horizontal. No interior hai dous clientes para o vertical, ningún para o horizontal. Nesta ringleira non intento ir contra o capital, malia que sei que a capacidade máxima autorizada é de seis clientes. Vou deixando que os zombis tomen as súas propias decisións, que, de novo o paradoxo aparente, sempre as guía esa terrible aprehensión non de todo xustificable que leva a ver a propia precaución sempre meirande cá dos demais, ata o punto de subestimar a sensatez allea por sistema. O que tiña diante chámame a atención porque, perante a súa inmobilidade, pasei antes. Ofendido, non acepta as miñas explicacións de que coidaba que viña pola lotería, nin o meu ofrecemento de ser atendido en primeiro lugar. A dependenta, que non logra facerlle entender a mecánica do asunto á súa clientela e desiste de intentar poñer un mínimo de organización nas ringleiras, faime ver que o fulano ofendido leva un boleto de lotería na man. Todo é xa ese filme ou esa novela onde non se comprende nada do que se le nin do que se ve, aínda que convén afirmar o contrario para non quedar de intranscendente.

Un domingo calquera na vida que temos.

16 noviembre, 202019 noviembre, 2020 by Gerardo Vidal Deja un comentario

Recear do pistoleiro

Donald Trump ten moito en común, para algunha xente, con Adolf Hitler. O que eu lles vexo en común é que un morreu hai setenta e cinco anos e o outro acaba de perder a cadeira, e aínda hai millóns de persoas que se preguntan como puideron chegar a dirixir unha nación (algo aplicable a moitos outros gobernantes, tamén hai que dicilo). Steven Pinker, interrogado sobre Trump, trata de responder a isto nunha entrevista recente. Aínda sen entrar en moito risco, coido que atina bastante. Unha das posibles explicacións que ofrece reside no voto por simple aversión ó activismo de esquerdas. Non é que o votante trumpista saiba moito do seu candidato, senón que o ve preferible á outra opción, dentro da que inclúe ó candidato de esquerdas por identificación ideolóxica.

Recoñezo que non se lles pode reprochar o receo. O activismo do tempo presente, que é o único que coñezo de primeira man, parece convidar a se mover no sentido contrario á súa marcha, non porque non leve razón nalgunhas das súas esixencias, que a leva, sen dúbida, senón porque a razón mesma é algo que considera de xeito moi particular e moitas veces distante. Os activistas de esquerda de hoxe poñen a ollada en branco e suspiran cando oen tal, sentíndose incomprendidos. Convencidos de que non hai outro xeito de acadar o obxectivo desexado que non sexa a vergallazos, coidan que a irracionalidade galopante de non querer ceder nin un chisco á moderación que os guía se esvairá nun alustre do seu xuízo cando se acade ese obxectivo, e paz e felicidade para sempre. Eu non estou tan seguro. En moitos filmes baratos do Oeste, o bo resístese a volver pendurar o revólver do cinto, malia que a causa pola que ha de facelo sexa ben xusta. Sabe que cando se empeza a matar, xa non hai parada.

Unha vez, se non me falla a memoria nos feitos logo de que me teña fallado nos nomes, seica certo investigador, de viaxe polos Balcáns adiante, púxose a preguntar pola banda serbia por que detestaban tanto ós croatas, ata o punto de ter sucedido unha guerra entre os dous. Os interrogados tardaban en dar unha réplica clara, ata que todos ían dar nun motivo que non era o que se poida pensar. Non era por mor da relixión, nin do territorio, nin da raza, nin por cuestión de política institucional de ningún tipo. Non. Aqueles serbios detestaban ós croatas porque os vían moi modernos, cosmopolitas, algo snobs, polo menos en comparación coa imaxe que deles mesmos tiñan. «Por que carallo se han querer diferenciar de nós? Tanto noxo damos?», parecía ser ese motivo.

Opina Pinker que as reivindicacións baseadas na identidade, que hoxe son as máis, só poden acabar mal. Ese «quero ser igual ca ti, pero deixando moi claro que somos distintos: que eu teño as miñas singularidades». Eu creo que a xente é moi «serbia», e recea do pistoleiro. O primeiro é complicado de cambiar. O segundo podería arranxarse deixando quedar o cinto na casa, se é que se é capaz.

9 noviembre, 2020 by Gerardo Vidal Deja un comentario

A muller que non escoitaba

Volvina ver, despois de bastante tempo, estando un en cada extremo dunha ringleira, e ela viume a min. O seu aceno nada amigable impediume sequera a mínima concesión ás formas dun movemento de queixelo a xeito de recoñecemento.

Hai anos, tiñamos coincidido moito, por ser eu cliente do seu negocio, ata que tivera que pechalo. A súa actitude si era amigable daquela, e foi algo que me deu que pensar, porque a máis da xente non trata de reducir a distancia (non me refiro á interpersoal, tan de actualidade) cando debe manter comigo unha relación profesional: limítase, como moito, á corrección, con frecuencia non de todo libre de certa sequedade. Dela acabei sabendo mesmo onde vivía, que era divorciada e que tiña unha filla adolescente das de establecer as súas propias normas (como había ser se non…). Nunca tiven claro que era o que quería de min, se algo quería. Dábase nela a contradición de aparentar desexar, mesmo en máis dunha ocasión reclamar a miña compaña, e ó tempo ser por enteiro indiferente á miña persoa. As nosas conversas eran máis ben un seu monólogo, no que eu, actor moi secundario, intentaba introducir algún tema ou reflexión moi de cando en vez, que ela desbotaba cun «Sí, vale…» distraído para volver ó seu conto de contado. Pedíame moitos consellos que ó final nunca seguía. Aquela muller, defecto ben común hoxe, era incapaz de escoitar, e en consecuencia de entender.

O noso último encontro, antes do día do que falo aquí, fora casual e na rúa. E ela, ó remate, preguntárame cara que lado ía. Eu escollera o oposto ó seu, sabedor de que nada ía ser diferente dos outros días. Parecera contrariada, como era de esperar. Nunca souben de onde procede o rancor co que me observou desde a outra banda da ringleira. A ver ser buscaba un amigo e coidara que eu a desprezaba, cando o problema era que eramos demasiado diferentes. A ver se, e isto xa o dubido, buscaba un mozo, porque ocorre moito que pode a paixón e primeiro se busca o amante e despois o amigo, e coidara que a min me botaba para atrás a súa condición de nai, cousa que non creo que me tivera importado de non ser pola nosa incompatibilidade, e sempre que eu puidera darlles ás dúas algo máis ca conversa, claro. Quen o sabe. Hai moitos motivos que sempre serán ignorados ou mal entendidos. A maquinaria do decorrer dos anos está composta deles en grande parte.

Cando a vin esta última vez, ía canda un fulano de traza cativa, con estética cani de buga tuneado e cubata en locais de chunda chunda polos altofalantes. E de novo digo, quen o sabe. Talvez a el si que o escoite. Por que non?

2 noviembre, 20202 noviembre, 2020 by Gerardo Vidal Deja un comentario